تأثیر تیمارهای شیمیایی مختلف بر برخی خصوصیات جوانه زنی و رشد گیاهچه ژنوتیپ های مختلف چغندرقند (beta vulgaris l.).

به منظور بررسی اثر تیمارهای پرایمینگ بر جوانه زنی و رشد گیاهچه شش ژنوتیپ چغندرقند و همچنین تعیین بهترین تیمار پرایمینگ و ژنوتیپ دو آزمایش در سال زراعی 1389 انجام شد. آزمایش اول و دوم به ترتیب در آزمایشگاه بیوتکنولوژی تحت شرایط کنترل شده و آزمایشگاه تکنولوژی بذر تحت شرایط آزاد (محیط آزمایشگاه) در دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز به صورت بلوک های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا گردید. فاکتور اصلی شامل ژنوتیپ های مختلف چغندر قند (22393، 13030،ic ، br1، جلگه و رسول) و فاکتور فرعی شامل ترکیبات شیمیایی: اسیدکلریدریک 1/0 نرمال، اسیدکلریدریک 5/0 نرمال، نیترات پتاسیم 1/0 درصد، نیترات پتاسیم 5/0 درصد، اتانول یک درصد، اتانول سه درصد، آب اکسیژنه 5/0 درصد و آب مقطر (شاهد) بود. به منظور بررسی اثر اسموپرایمینگ و هیدروپرایمینگ بر جوانه زنی و رشد گیاهچه ژنوتیپ های چغندرقند تحت تنش شوری آزمایش سوم در سال 1390 در آزمایشگاه تکنولوژی بذر به صورت فاکتوریل بر پایه ی طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا گردید. فاکتور اول شامل ژنوتیپ های مختلف چغندر قند (جلگه،ic وbr1 ) و فاکتور دوم شامل تیمارهای پرایمینگ: نیترات پتاسیم 5/0 درصد، نیترات پتاسیم یک درصد، نیترات پتاسیم دو درصد، هیدروپرایمینگ و شاهد (بدو پرایم) و فاکتور سوم (سطوح شوری 100 میلی مولار و 200 میلی مولار) بود. در آزمایش اول نتایج مقایسه میانگین صفات نشان داد که ژنوتیپ جلگه و 13030 به ترتیب بیشترین و کمترین درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، طول ریشه چه و ساقه چه، وزن ریشه چه و ساقه چه و شاخص بنیه بذر را به خود اختصاص دادند. از بین تیمارهای پرایمینگ، بیشترین درصد جوانه زنی در تیمار اسیدکلریدریک 5/0 نرمال و بیشترین سرعت جوانه زنی، طول ریشه چه و ساقه چه، وزن ریشه چه و ساقه چه و شاخص بنیه بذر در تیمار نیترات پتاسیم 5/0 درصد مشاهده شد. عامل بیشتر بودن سرعت جوانه زنی بذرهای تیمار شده در نمک های غیرآلی می توانست مربوط به پیشرفت بیشتر مراحل جوانه زنی در آنها باشد که با سرعت بیشتر جذب آب در ارتباط بوده است، که در این صورت گیاهچه ها فرصت بیشتری برای رشد پیدا کردند. در آزمایش دوم نتایج مقایسه میانگین صفات نشان داد که ژنوتیپ جلگه در مقایسه با سایر ژنوتیپ ها، از تیمارهای پرایمینگ متأثر شد و بیشترین درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، طول ساقه چه و ریشه چه، وزن خشک ریشه چه و ساقه چه و شاخص بنیه بذر را به خود اختصاص داد. ژنوتیپic کمترین درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، و شاخص بنیه بذر و ژنوتیپ 13030 کمترین طول ریشه چه و ساقه چه و وزن ریشه چه و ساقه چه را نشان دادند. تیمار اسید کلریدریک 1/0 نرمال بیشترین درصدجوانه زنی، سرعت جوانه زنی و شاخص بنیه بذر و تیمار آب مقطر (شاهد) بیشترین طولریشه چه و ساقه چه، وزن ریشه چه و ساقه چه را داشت، که به نظر می رسد هیدروپرایمینگ باعث افزایش فعالیت آنزیم آلفا آمیلاز و تبدیل مواد اندوخته ای به مواد انتقالی و در نتیجه افزایش رشد گیاهچه شد. با افزایش سرعت جوانه زنی و درصدجوانه زنی، متوسط زمان جوانه زنی کاهش یافت، یعنی با افزایش درصد و سرعت جوانه زنی گیاهچه ها فرصت بیشتری برای رشد و تجمع ماده خشک داشته در نتیجه گیاهچه هایی با بنیه بیشتر تولید کردند. با توجه به نتایج آزمایش اول و دوم، چند تیمار و ژنوتیپ انتخاب شد و آزمایش سوم انجام گردید. نتایج این آزمایش نشان داد که صفات درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، طول ریشه چه و ساقه چه، وزن ریشه چه و ساقه چه و شاخص بنیه بذر از سطوح شوری متأثر گردید و کاهش معنی دار در سطح شوری 200 میلی مولار نسبت به سطح شوری 100 میلی مولار مشاهده شد. در هر دو سطح شوری، بیشترین درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، طول ساقه چه، وزن ریشه چه و ساقه چه مربوط به ژنوتیپ br1 و بیشترین طول ریشه چه و شاخص بنیه بذر مربوط به ژنوتیپ جلگه بود. در سطح شوری 100 میلی مولار بیشترین درصد و سرعت جوانه زنی در اسموپرایمینگ با نیترات پتاسیم 1% ، بیشترین طول ساقه چه در تیمار نیترات پتاسیم 2% و بیشترین طول ریشه چه، وزن ریشه چه و ساقه چه و شاخص بنیه بذر در تیمار هیدروپرایمینگ را به دست آمد. در سطح شوری بالاتر (200 میلی مولار) هیدروپرایمینگ نسبت به شاهد و دیگر تیمارهای پرایمینگ بیشترین میزان صفات مورد نظر را به خود اختصاص داد. شوری از طریق کاهش پتانسیل آب و سمیت یون های خاص از قبیل سدیم و کلر و کاهش یون های غذایی مورد نیاز از جمله کلسیم و پتاسیم بر جوانه زنی بذر و رشد گیاهچه چغندرقند تأثیر گذاشت و موجب تأخیر در ظهور گیاهچه و کاهش درصد جوانه زنی شد. به نظر می رسد تیمارهای اسموپرایمینگ و هیدرو پرایمینگ به کار برده شده در این آزمایش توانستند تحت تنش شوری سبب بهبود روند واکنش های فیزیولوژیکی جوانه زنی در بذر شده و در نتیجه مقاومت به تنش های محیطی در این بذور را نسبت به بذور تیمار نشده به‏طور قابل ملاحظه ای افزایش دهند.